- Verschenen in: Geschiedenis van Noord-Brabant, dl. I, Traditie en modernisering, 1796-1890
pagina: 136-141 - Redactie: H.F.J.M. van den Eerenbeemt
- Uitgever: Uitgeverij Boom
- Amsterdam/Meppel 1996
De ruimte in Noord-Brabant kenmerkte zich in de negentiende eeuw door haar grotendeels landelijke karakter. De steden waren nog van een beperkte omvang en strikt begrensd. Het landelijk gebied bestond voor een groot deel uit woeste gronden. Hier rijst het beeld van een ‘lege’ provincie.
Ontbreken van overheidsinvloed
De Brabanders benutten de mogelijkheden die de ruimtelijke omgeving bood zo efficiënt mogelijk. Zolang men zich in deze ruimtelijke omgeving nog van een behoorlijk bestaan kan voorzien, werden natuurlijke hindernissen minder als een probleem ervaren. Daar waar de ruimtelijke omgeving een knelpunt voor het bestaan ging vormen, kwam op spontane wijze een nieuwe ordening op gang. De overheid trad op dit terrein nog nauwelijks op de voorgrond.
Infrastructuur
De groei van de bevolking en de industrialisering maakten een ruimtelijk ingrijpen in toenemende mate noodzakelijk. Technische ontwikkelingen en de wijzigende militaire situatie maakten dit ook mogelijk. Ruimtelijke ordening begon aarzelend op het platteland, kreeg een stimulans in de steden en bereikte in de negentiende eeuw een hoogtepunt in de opbouw van de infrastructuur. Vestingsteden konden dankzij de ontmanteling uitbreiden. Jongere steden groeiden dankzij industriële ontwikkeling. Gedurende de gehele negentiende eeuw stond de ontwikkeling van de infrastructuur in het brandpunt van de aandacht. De plannen voor een samenhangend net van landwegen, de aanleg van waterwegen en een nationaal spoorwegnet waren het begin van een alomvattende en doelbewuste inrichting van de ruimte.
Een integrale ruimtelijke ordening waarin de ruimtelijke elementen landelijk gebied, stedelijk gebied en verkeersverbindingen met elkaar in verband werden gebracht en plannen voor de totale ruimte werden ontworpen, ontbrak vooralsnog. Wel vervaagden de grenzen tussen stad en platteland.
