- Verschenen in: Archief, mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
pagina: 35-46 - Uitgever: Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
- Middelburg 2010
Florentinus Marinus Wibaut geniet grote bekendheid als de sociaal-democratische wethouder van Amsterdam. Zijn wieg stond in Vlissingen en eenmaal volwassen was hij als directeur en aandeelhouder verbonden aan de Middelburgse houthandel Alberts. Zelf bagatelliseerde hij graag zijn Zeeuwse afkomst. Hij voelde zich naar eigen zeggen alleen in Amsterdam echt thuis. Waarom gedijde deze socialistische kapitalist niet in het Zeeland van de late negentiende eeuw?
Floor Wibaut in zijn Middelburgse jaren. Beeldcollectie Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam, foto C.W. Bauer.
De inkomsten uit de Middelburgse houthandel maakten Wibaut tot miljonair. In het burgerlijke milieu waarin hij in de Zeeuwse hoofdstad verkeerde, kwam hij in aanraking met sociaal-liberale ideeën. Op zijn reizen voor de houthandel naar Rusland, tal van Europese landen en een aantal malen naar Amerika zag hij hoe andere economische en politieke systemen functioneerden en maakte hij kennis met vertegenwoordigers van de internationale socialistische beweging. In 1897 besloot hij met zijn vrouw Mathilde lid te worden van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). De Wibauts hebben in Middelburg de kiem gelegd voor sociale en politieke vernieuwingen. Zij ijverden in het bijzonder voor verbetering van de bestaansvoorwaarden van de arbeidersbevolking en voor vrouwenemancipatie. De sociaal-democratische geluiden werden in de Zeeuwse politiek evenwel overstemd door de getalsmatig overheersende conservatieve liberalen en antirevolutionairen.
Wibaut was een kosmopoliet met veel gevoel voor de lokale leefwereld. De schaal van Middelburg was voor hem echter te klein. In een relatief dunbevolkte plattelandsregio met kleine steden, die voornamelijk functioneerden in dienst van hun achterland, waren de mogelijkheden tot vernieuwing gering. Wibaut constateerde zelf dat kleinschaligheid voordelen had. Er was direct contact mogelijk tussen progressieve intellectuelen en het object van hun vernieuwingsijver: de arbeidersbevolking. Op een dergelijk kleine schaal bleek het echter moeilijk om een kritische massa te formeren die nodig was als draagvlak voor vernieuwingen. Meerdere pogingen van Wibaut om in de Middelburgse gemeenteraad te komen, mislukten. Uiteindelijk heeft het gebrek aan politiek draagvlak voor Wibaut de doorslag gegeven om Middelburg te verlaten. Hij vertrok in 1904 naar Amsterdam, waar het socialisme kon rekenen op bredere steun. Daar legde hij het fundament voor een sociaaldemocratische gemeentepolitiek.
