- Verschenen in: Archief, mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 2011
pagina: 73-91 - Uitgever: Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
- Middelburg 2012
Op initiatief van koning Lodewijk Napoleon werd op vrijdag 7 juli 1809 in elk dorp op Zuid-Beveland en in het naburige Nieuw- en Sint-Joosland, een vrouw onderscheiden als ‘meest verdienstelijke moeder’ – een titel die de dames ontleenden aan het feit dat ze al hun kinderen borstvoeding hadden gegeven.
Koning Lodewijk Napoleon. Schilderij door Charles Howard Hodges, 1809. Rijksmuseum Amsterdam.
Met deze campagne introduceerde Lodewijk Napoleon een Verlichtingsideaal op het Zeeuwse platteland. Nieuwe ideeën ontstonden over invulling van het moederschap. Het kweken van een emotionele band tussen moeder en kind stond daarin centraal en het geven van borstvoeding droeg daaraan bij. Ook was Lodewijk Napeleon, mede dankzij zijn eigen gebrekkige gezondheid, zeer begaan met de hoge zuigelingensterfte en de volksgezondheid in het algemeen.
Met de vormgeving van zijn campagne gaf Lodewijk Napoleon blijk van inzicht in de lokale verhoudingen en gebruiken. Hij entte een nieuw ritueel op bestaande gebruiken. De moeders werden ‘gekroond’: het oudste lid van het gemeentebestuur plaatste tijdens een plechtige ceremonie op het gemeentehuis een gouden hoofdsieraad op het hoofd van de vrouw. De vrouwen ontvingen dit oorijzer met gouden stukken als beloning voor de diensten die zij het nageslacht hadden bewezen. Vrouwen die hun kinderen niet zelf hadden gezoogd, werd het verboden nog langer een voorhoofdsnaald te dragen.
Het ritueel op het gemeentehuis werd gevolgd door een volksspel waaraan jongemannen deelnamen en een optocht door het dorp waarbij de moeder en de winnaar van het spel werden vergezeld door het gemeentebestuur. Zo dienden de ‘verdienstelijke’ moeders als voorbeeld voor alle vrouwen in het dorp.
Het initiatief van Lodewijk Napoleon was geen lang leven beschoren. De koning zelf moest al spoedig onder druk van zijn broer, keizer Napoleon, het veld ruimen. De campagne kreeg geen navolging. In de praktijk waren veel vrouwen op het Zeeuwse platteland helemaal niet in staat om hun pasgeborenen zelf te voeden. Zij moesten kort na de bevalling alweer het land op omdat hun arbeidskracht niet gemist kon worden. Het zou tot na het midden van de 19de eeuwen duren voordat er nieuwe initiatieven kwamen om de zuigelingensterfte te verminderen.
